អំបិលចំបក់

ដោយ ជី រដ្ឋា និង សួង សុខរ៉ូ

ដូចមាននិយាយម្តងរួចមកហើយនៅក្នុងជំពូក១ លេខរៀងទី៦៩ អំពី «អំបិលគ្រឿង» គឺថាខ្មែរមានពាក្យថា «បាយអំបិល» ដែលសំដៅថាអំបិលនោះគឺជាគ្រឿងដោះទាល់ជំនួសម្ហូបឲ្យរួចមួយពេលៗ ដោយសារក្រខ្សត់ ឬដោយសារប្រញាប់ពេកនឹងរៀបចំម្ហូបអ្វីមិនទាន់។ ឯអំបិលដែលនឹងយកមកទទួលទានជាមួយបាយនោះ ជួនកាលក៏មិនមែនអំបិលសុទ្ធដែរ តែគឺជាអំបិលដែលផ្សំគ្រឿងផ្សេងៗជាមួយយ៉ាងឈ្ងុយឆ្ងាញ់ផង។ របៀបធ្វើអំបិលគ្រឿងទាំងនោះ ជួនកាលត្រូវការពេលវែងឆ្ងាយជាងធ្វើម្ហូបទៅទៀត។ យើងមិនដឹងថានៅស្រុកខ្មែរទាំងមូលមានប្រភេទអំបិលគ្រឿងប៉ុន្មានយ៉ាងទេ ទាល់តែដើរចរច្រប់នៅតាមទីជនបទនានា ទើបយូរៗប្រទះគេធ្វើដោយចៃដន្យម្តង ហើយតែងតែខុសគ្នាពីតំបន់មួយទៅតំបន់មួយ។ នៅទីនេះយើងសូមបង្ហាញអំពីអំបិលមួយប្រភេទទៀត ហៅថា «អំបិលចំបក់»។

ចំបក់ជាឈ្មោះឈើធំមួយប្រភេទក្នុងចំណោមឈើដែលគេតែងស្គាល់ទូទៅ។ អ្នកខ្លះ ទោះជាមិនដែលបានស្គាល់ឬឃើញដើមនេះផ្ទាល់ភ្នែក ក៏គង់ធ្លាប់ឮឈ្មោះដែរ ដ្បិតមានឈ្មោះភូមិស្រុកច្រើនកន្លែងណាស់ដែលដាក់តាមឈើនេះ ឧ. ភូមិចំបក់, វត្តចំបក់ ជាដើម។ ប្រយោជន៍ទាញបានពីឈើនេះមានច្រើនបែបយ៉ាង។ ជាងឈើតែងនិយមសយកដើមណាដែលចាស់ល្អមកជ្រៀកធ្វើជាក្តារក្រាលផ្ទះ ដូចបង្ហាញនៅរូបលេខ១។ ដើមដែលងាប់ហើយ គេយកទៅដុតយកធ្យូងទុកប្រើការ ដ្បិតធ្យូងចំបក់មិនងាយសុះហើយឲ្យរងើកល្អទៀតផង។ ចំណែកផ្លែវិញ កាលណាទុំហើយ ជ្រុះរោយក្រាលពេញដី ដូចកម្រាលអ្វីមួយគួរឲ្យល្អមើល ម៉្លេាះហើយទើបមានគេយកទៅតែងជាទំនុកក្នុងចម្រៀងភ្លេងការថា «ចំបក់រោយ»។ ផ្លែទុំ គេអាចទទួលទានកំដរមាត់បាន។ បើពុំនោះទេ គេប្រមូលយកទៅឲ្យគោស៊ី។ ជួនកាលគេប្រមូលទុកជាគំនរឲ្យសាច់រលួយអស់ ទើបគេយកគ្រាប់មកពុះយកសាច់ក្នុងមកប្រើការផ្សេងៗ (រូបលេខ២)។ ខ្លះយកមកលីងទទួលទានលេង ដ្បិតគ្រាប់ចំបក់មានជាតិប្រេងឈ្ងុយឆ្ងាញ់ ទទួលទានជក់មាត់ដូចគ្រាប់សណ្តែកដី ឬគ្រាប់អាល់ម៉ុនដែលនាំចូលពីបរទេស។ បើនៅក្នុងតំបន់ប្រាសាទសម្បូណ៌ព្រៃគុកផង យើងតែងឃើញក្មេងៗកូនអ្នកស្រុកយកគ្រាប់ចំបក់លីងមកលក់ឲ្យទេសចរ។ អ្នកស្រុកខ្លះនៅតំបន់នេះប្រាប់ថា គេអាចយកគ្រាប់នោះមកឆឹងនឹងស្ករតាំងម៉ែ ឬធ្វើដំណាប់បាន។ ឯអ្នកខ្លះទៀតថាគេអាចបុកសាច់គ្រាប់នោះមកលុញធ្វើទៀនអុជបានទៀតផង។ ក្រៅពីនេះគេយកគ្រាប់ចំបក់មកបុកជាមួយអំបិល ហៅថា «អំបិលចំបក់» បែបនេះតែម្តង។

របៀបធ្វើអំបិលចំបក់នោះ ដំបូងគេត្រូវប្រមូលគ្រាប់ចំបក់ដែលរលួយសាច់អស់មកហាលឲ្យស្ងួត (ខ្លះយកទៅដុតនឹងភ្នក់ភ្លើងដើម្បីឲ្យស្ងួតលឿន)។ បន្ទាប់មកគេត្រូវពុះគ្រាប់នោះឲ្យបែកម្តងមួយគ្រាប់ៗ (រូបលេខ៣-៤)។ រួចមកទើបគេឆ្កឹះយកសាច់គ្រាប់នោះចេញ។ ធ្វើតែប៉ុណ្ណេះក៏ឃើញថាត្រូវការចំណាយពេលច្រើនម៉ោងណាស់ ដ្បិតដើម្បីបានសាច់គ្រាប់មួយគីឡូ គេត្រូវការគ្រាប់ចំបក់ច្រើនសន្ធឹកដូចបង្ហាញនៅរូបលេខ៥។ បានសាច់គ្រាប់នោះមកហើយ គេត្រូវយកទៅលីងក្នុងខ្ទះទាល់តែគ្រាប់ឡើងក្រហម និងឈ្ងុយ (រូបលេខ៦)។ គេត្រូវបកស្រទាប់សម្បកដែលជាប់លើនោះចេញទៀត ព្រោះសម្បកនេះអាចមានជាតិល្វីងក្រោយពីត្រូវភ្លើង។ រូបលេខ៧ បង្ហាញពីគ្រាប់ចំបក់ដែលគេបកយកស្រទាប់ខាងក្រៅចេញហើយ។ ការងារលើកនេះក៏ត្រូវការពេលច្រើនម៉ោងដែរ។ បន្ទាប់ពីយកស្រទាប់សម្បកក្រៅចេញហើយ គេត្រូវយកគ្រាប់នោះទៅលីងជាមួយអំបិលមួយសាទៀត (រូបលេខ៨)។ ដំណាក់កាលតមកទៀត គេត្រូវយកសាច់គ្រាប់នោះទៅបុកលាយនឹងអំបិល (រូបលេខ៩)។ អំបិលដែលបានមកនោះ គេអាចទទួលទានភ្លាមៗជាមួយបាយ (រូបលេខ១០-១១)។ ដើម្បីរក្សាអំបិលនោះឲ្យបានយូរខែ គេញាត់អំបិលនោះដាក់ក្នុងកែវឬក្រឡទុក (រូបលេខ ១២-១៣)។ គេតែងយកអំបិលចំបក់ទៅបង់ក្នុងសម្ល ពិសេសពួកសម្លប្រហើរ ឬកកូរ។ ជាតិប្រេង ក្នុងគ្រាប់ចំបក់ជួយឲ្យបន្លែទន់ មានក្លិនឈ្ងុយ និងលើករសម្ហូប (រូបលេខ១៤)។ ចាស់ៗដែលកាន់សីលឬអ្នកទទួលទានបួស តែងបរិភោគបាយនឹងអំបិលចំបក់នេះម្តងម្កាលផ្លាស់គ្នានឹងល្ងបុក ឬពុំនោះសោតគេបង់គ្រាប់ចំបក់ក្នុងសម្លជំនួសសាច់តែម្តង។ អ្នកដែលពូកែច្នៃម្ហូបអាចយកអំបិលនេះទៅប្រើការតាមរបៀបផ្សេងៗទៀតច្រើនបែប តាមការប៉ិនប្រសប់។

អ្នកស្រុកខ្លះជឿថាកាលណាមានឈឺសន្លាក់ជង្គង់ ឈឺចង្កេះជាដើម គេត្រូវបរិភោគអំបិលចំបក់នេះ ឬគ្រាប់ចំបក់លីងដើម្បីជួយឲ្យបានស្បើយ។ ប្រការនេះមិនពិបាកយល់ឡើយ ដ្បិតគ្រាប់ចំបក់មានជាតិប្រេងជួយសម្រួលសន្លាក់។