«ជ្រក់» ឬ «ញាំ» ?

ដោយ អាំង ជូលាន

អត្ថបទនេះ បើយកទៅដាក់ក្នុងជំពូក៥ (ភូមិសាស្ត្រ, បរិស្ថាន, ធម្មជាតិ) ក៏ត្រូវដែរ ដ្បិតបង្ហាញអំពីការប្រើប្រាស់ដំណាំដាំដុះនិងរុក្ខជាតិដែលមានជិតៗខ្លួនស្រាប់មកផ្សំច្នៃជាគ្រឿងអាហារនៅតាមជនបទ។ ប៉ុន្តែខ្ញុំយកមកដាក់នៅជំពូកទី១នេះដើម្បីយកចំណុចមួយផ្សេងមកពិចារណា។

តទៅនេះជា «ម្ហូប» មួយដែលខ្ញុំមានឱកាសទទួលទាននាពេលថ្មីៗនេះនៅភូមិមួយក្នុងតំបន់អង្គរ។ ពេលនោះមានមិត្តភក្តិទៅជាមួយគ្នាដែរ តែអ្នកទាំងនោះក៏សុទ្ធសឹងជាអ្នករស់នៅទីផ្សារនិងទីក្រុងដូចជាខ្ញុំដែរ ហើយក្នុងនោះ មួយភាគពុំមែនជាអ្នកមានកំណើតនៅខេត្តសៀមរាបឡើយ។

អ្នកស្រុកមិនចាត់ទុកវត្ថុទទួលទានដែលនឹងរៀបរាប់បន្តិចទៀតនេះថាជាម្ហូបពេញមុខផងទេ ព្រោះគេថាជាគ្រឿងក្លែម គ្រាន់តែជាគ្រឿងក្លែមដែលរៀបចំដោយផ្ចិតផ្ចង់យូរ ពោលគឺពុំមែនគ្រាន់តែជាក្តឹបនេះក្តឹបនោះបន្តិចបន្តួចគ្រាន់នឹងកំដរភេសជ្ជៈប៉ុណ្ណោះឡើយ។ តទៅនេះគឺការរៀបចំដែលបង្ហាញដោយសង្ខេប ៖

គេទៅចាក់យកអង្ក្រងពីសំបុកពីរបីដែលមាននៅជិតផ្ទះនោះ (អំពីវិធីចាក់អង្ក្រងព្រមទាំងម្ហូបខ្លះៗដែលធ្វើពីអង្ក្រងនោះ សូមអានជំពូក១, លេខរៀងទី១៩)។ បន្ទាប់មកគេព្យាយាមយកពងអង្ក្រងចេញឲ្យដាច់គ្នាពីមេអង្ក្រងនោះ (រូបលេខ១-២)។

ក្នុងពេលជាមួយគ្នានោះ គេទៅកាប់យកផ្លែត្នោតពីដើមដែលនៅជាប់ស្រែក្បែរផ្ទះនោះ។ គេចិតយកសម្បកផ្លែត្នោតចេញ រួចហើយទើបចិតផ្លែជាចំណិតស្តើងៗ (រូបលេខ៣-៤)។ បន្ទាប់មកគេលាងចំណិតទាំងនេះហើយយកទៅដាំទាល់តែពុះទឹកដើម្បីឲ្យវាទន់ហើយអស់ជាតិល្វីងផង។ ពុំតែប៉ុណ្ណោះគេស្រង់យកមកត្រាំទឹកត្រជាក់រួចច្របាច់ឲ្យអស់ជាតិល្វីងមួយសាទៀត។

គេទៅកាប់យកផ្លែដូងទុំដែលដុះនៅកៀនផ្ទះនោះយកមកសកសម្បកសម្អាតហើយកោសដើម្បីពូត យកខ្ទិះ (រូបលេខ៥-៦)។ ខ្ទិះនោះគេយកទៅត្រងចាក់ក្នុងឆ្នាំងដែលក្នុងនោះមានចំណិតត្នោតស្រាប់ (រូបលេខ៧)។ បន្ទាប់ពីនោះហើយដែលគេយកពងអង្ក្រងមកចាក់ក្នុងឆ្នាំងហើយលាយច្របល់ថ្នមៗជាមួយចំណិតត្នោតឲ្យចូលគ្នា (រូបលេខ៨)។

នៅរូបលេខ៩យើងឃើញគេចិញ្ច្រាំប្រហុកជាមួយមេអង្ក្រងដោយមានម្ទេសនៅក្នុងនោះផង។ យើងពុំអាចមើលឃើញនៅក្នុងរូបនេះទេ តែសូមបញ្ជាក់ថាក្នុងនោះមានសណ្ដែកដី, ខ្ទឹមស, រំដេង ព្រមទាំងគ្រឿងមួយដែលសព្វថ្ងៃមនុស្សទូទៅមិនថានៅក្រុងឬនៅស្រែហាក់ដូចជាគិតថាខានមិនបាន ពោលគឺ ប៊ីចេង។ លុះទាំងអស់នេះលាយច្របល់ចូលគ្នាជាមួយចំណិតត្នោតហើយទើបគេថែមជីរដែលគេដាំទុកប្រើប្រាស់នៅក្នុងដីផ្ទះស្រាប់ ក្នុងនោះឃើញមានជីរនាងវង, ជីឆ្អាប និងជីរណារ (រូបលេខ១០- ១២)។ គេនាំគ្នាភ្លក់មើលបន្តិចសិនហើយយល់ស្របគ្នាថាពុំសូវជូរ ទើបគេបន្ថែមអង្ក្រងដែលចិញ្ច្រាំទុកនៅផ្សេងសម្រាប់ថែមថយ (រូបលេខ១៣)។

មើលទៅឃើញថាក្រៅពីប្រហុកដែលតែងតែមានប្រចាំនៅតាមផ្ទះ ហើយបើពុំគិតពីប៊ីចេងទេ គ្មានអ្វីមួយដែលគេទៅទិញពីផ្សារឡើយ ដ្បិតពុំឃើញមានប្រើទឹកស៊ីអ៊ីវ, ទឹកត្រី, ខ្លាញ់ប្រេង ឬគ្រឿងអ្វីទៀតទាំងអស់។

លទ្ធផលទីបញ្ចប់ យើងឃើញនៅរូបលេខ១៤ដែលអ្នកស្រុកនោះចាត់ទុកថាជាគ្រឿងក្លែម ហើយហៅ ថា «ជ្រក់ត្នោត»។ មិត្តភក្តិទាំងអម្បាលម៉ានដែលទៅជាមួយខ្ញុំយល់ថាពាក្យហៅនេះហាក់ដូចជាចម្លែកបន្តិច ស្ទើរថាខុសក៏សឹងថាបាន ព្រោះគេយល់ថាបើថា «ភ្លា» ទើបសមជាង។ ក្រោយពីនោះមកខ្ញុំបានរករឿងនេះទៅនិយាយប្រាប់គេឯងដទៃទៀតនៅភ្នំពេញ ហើយគេស្តាប់ទៅក៏ហាក់ដូចជាយល់ថាមិនសមហៅថា «ជ្រក់» ដូច្នោះដែរ។ ដែលយកមកនិយាយនេះខ្ញុំគ្មានបំណងរកខុសរកត្រូវអ្វីទេ ដ្បិតទំនៀមទម្លាប់ រាប់បញ្ចូលតាំងពីការនិយាយស្តីមុនគេទៅ តែងតែខុសគ្នាខ្លះពីតំបន់មួយទៅតំបន់មួយ ហើយត្រូវតែគោរពគេដែលជាម្ចាស់ស្រុក។ ជាមួយគ្នានេះខ្ញុំក៏រកសេចក្តីពន្យល់ខ្លួនឯងដែរ ហើយតាមស្មានមើលទៅ គេហៅថា «ជ្រក់» ដូច្នេះ ប្រហែលមកពីប្រើអង្ក្រងនោះច្រើន ហើយយើងដឹងថាអង្ក្រងនេះឯងដែលផ្តល់ជាតិជូរទៅឲ្យម្ហូប។

រូបទី ១៤