ដោយ ស៊ីយ៉ុន សុភារិទ្ធ
ខ្ញុំធ្លាប់យកពាក្យស្មូតរឿងនាងបដាចារដែលបងប្រុស ប៉ត ឆុំ ស្មូតជូនស្តាប់ ហើយមាននិយាយត្រួសៗអំពីប្រវត្តិរបស់គាត់ផង (សូមមើលក្នុងជំពូកនេះ នៅលេខរៀងទី៨)។
សម្លេងដែលលោកអ្នកស្តាប់នៅពេលនេះ គឺជាពាក្យស្មូតបណ្តាំនាងមហាមាយា ដែលខ្ញុំអាត់ទុកនៅថ្ងៃកាន់បិណ្ឌមួយ ក្នុងឆ្នាំ២០១០ នៅវត្តត្រាច ខេត្តសៀមរាប ដែលកាលនោះ បង ប៉ត ឆុំ គាត់មកលេងវត្ត ហើយស្មូតរឿងរ៉ាវពុទ្ធប្រវត្តិផ្សេងៗជាធម្មទាន ជូនដល់អ្នកចូលរួមក្នុងពិធីបុណ្យស្តាប់។
បើនិយាយពីសម្លេងរបស់បងប្រុសខាងលើនេះ យើងស្តាប់ទៅក៏ឮហើយថាក្រអួនក្រអៅយ៉ាងណានោះ ហើយបើគិតពីអារ្យធម៌និងភាសាសាស្ត្រវិញ ពាក្យស្មូតនេះមានជម្រៅខ្លាំងណាស់ទៅទៀត។ បើលើកតែចំណុចមួយមកសង្កេត គឺពាក្យស្មូតនេះធ្វើឲ្យយើងយល់ពីទឹកចិត្តម្តាយខ្មែរចំពោះកូននោះខ្លាំងក្លាណាស់ដែរ។
តាមដំណើររឿងនេះនិយាយថា ពេលនាងមហាមាយារៀបសោយទិវង្គត នាងហៅប្អូនស្រីមកផ្តែផ្តាំឲ្យជួយមើលថែទាំងបុត្រខ្លួនផង។ លុះនាងសុគតបានទៅកើតនៅស្ថានសួគ៌ហើយក៏ដោយ ក៏នាងមហាមាយានៅតែខ្វល់ខ្វាយយកចិត្តទុកដាក់អំពីដំណើរជីវិតខុសទុក្ខរបស់កូន ដែលនៅរស់លើផែនដីឯណេះទៀត។ កាលគ្រាមួយនាងដឹងថា ព្រះរាជបុត្រធ្វើទុក្ករកិរិយានាំឲ្យរាងកាយស្គមស្គាំងសល់តែស្បែកដណ្តប់ឆ្អឹងនោះ ព្រះនាងកើតទុក្ខសោកសង្រេងជាខ្លាំង ហើយយាងចុះមកមើលថ្នាក់ថ្នមព្រះរាជបុត្រដោយក្តីសង្វេគ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ព្រះនាងថែមទាំងជួយដាស់សតិកូនឲ្យភ្ញាក់រលឹកដើរផ្លូវត្រូវវិញ ដោយយកពិណមកដេញឲ្យកូនយល់អំពីផ្លូវកណ្តាល ពោលគឺកុំតឹងពេក ហើយក៏កុំធូរពេកទៀតផង។ សូមជម្រាបថា ដំណើររឿងនេះមានទាំងគូរជារូបនៅតាមជញ្ជាំងព្រះវិហារខ្លះដែរ ដូចជាគំនូរមួយផ្ទាំងនៅវត្តខ្យា ខេត្តសៀមរាបជាដើម (សូមមើលរូប) ។ សូមរំលឹកថា ជាទូទៅគេយល់ថាព្រះឥន្ទ្រជាអ្នកលេងពិណ ឬបើនៅស្រុកប្រកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាខ្លះទៀតយល់ថា ព្រះសិទ្ធត្ថយាងទៅប្រទះឃើញគេរឹតខ្សែពិណទៅវិញក៏មាន។
ថ្វីដត្បិតែការយល់ទីទៃៗពីគ្នាខ្លះក៏ដោយ ចំណុចដែលលើកមកនិយាយនេះជាលក្ខណៈពិសេសមួយនៅក្នុងអារ្យធម៌ខ្មែរ ពោលគឺស្តែងអំពីទឹកចិត្តម្តាយចំពោះកូន។ តាមខ្ញុំដឹង ស្រុកដែលប្រកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាឯទៀតៗ ពុំសង្កត់ធ្ងន់លើព្រះនាងមហាមាយាទេ មានន័យថា ពុំសូវសង្កត់ធ្ងន់លើទឹកចិត្តម្តាយចំពោះកូនដូចខ្មែរឡើយ។
