ដោយ អាំង ជូលាន
ខ្មែរណាក៏ធ្លាប់ឮពាក្យថា “យសសក្តិ” ដូច្នេះដែរ តែជាធម្មតាពុំសូវនឹកឃើញយកពាក្យនោះមកបំបែកដើម្បីវិភាគឡើយ។ នៅទសវត្ស១៩៦០ ខ្ញុំធ្លាប់ឮពាក្យស្លោកដែលសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត លើកទុកថា “សក្តិពុំស្មើយស នាអ្នកខ្ពស់ពុំស្មើចិត្តជា”។ ខ្ញុំគ្រាន់តែចាំពាក្យនោះ តែពុំបានយកមកពិចារណាអ្វីឡើយ ព្រោះនៅក្មេង ហើយមិនយូរប៉ុន្មានក៏ភ្លេចពាក្យនោះទៅទៀត។
ទើបតែមកដល់ថ្មីៗនេះទេ ដែលខ្ញុំឃើញគេសរសេរស្លោកនេះក្នុងចំណោមស្លោកមួយចំនួនទៀតនៅភោជនីយដ្ឋានមួយ បណ្តាលឲ្យខ្ញុំនឹកឃើញឡើងវិញ។ តែលើកនេះយល់វែងឆ្ងាយជាងមុនដោយឃើញថា សម្តេចព្រះសង្ឃរាជបំបែកពាក្យ “យស” និង “សក្តិ” ឲ្យនៅទីទៃពីគ្នា ហើយម៉្យាងទៀតមានបញ្ជាក់ថា “សក្តិពុំស្មើយស”។
អ្វីទៅហៅថាសក្តិ? ពាក្យសំស្ក្រឹតថា ឝក្តិ ដើមឡើយមានន័យថា “អំណាច”, “កម្លាំង”... ឯក្នុងភាសាខ្មែរសព្វថ្ងៃ ក្រៅអំពីន័យថាអំណាចមន្តអាគម គឺច្រើនគិតអំពីលំដាប់ទាបខ្ពស់ក្នុងឋានានុក្រមអ្វីមួយ ជាពិសេសក្នុងឋានានុក្រមយោធា។ នៅទីនេះ យើងគួរមើលការជាក់ស្តែងនៅក្នុងសង្គមដែរ។ បើពោលពីយោធា សក្តិគឺអ្នកធំពាក់ឲ្យអ្នកតូច ហើយថ្ងៃក្រោយអាចបំពាក់តម្លើងឲ្យកាន់តែខ្ពស់ទៅទៀត អាស្រ័យទៅតាមការងារដែលបានបំពេញ។ ជួនកាល បើមេយើងឡើងធំ យើងអាចបានឡើងខ្លះដែរ ដូចមានពាក្យថា “ចៅហ្វាយឡើងបុណ្យ ខុនឡើងសក្តិ” ត្បិតយើងបំពេញការងារផ្នែកអ្វីមួយជាមួយគ្នា។ តែជួនកាលម្តងៗ គេ “បកសក្តិ” យើងដែរ ដោយសារយើងធ្វើអ្វីមួយខុសខ្លាំង មានន័យថាពុំមែនទៀងតែឡើងប៉ុណ្ណោះឡើយ គឺមានចុះដែរ។ ទោះជាក្នុងករណីមួយណាក៏ដោយ សក្តិគឺគេឲ្យយើង ហើយគេអាចយកពីយើងចេញវិញ ពោលម៉្យាងទៀតគឺថាស្រេចលើគេ។
អ្វីទៅ “យស”? នេះក៏មកពីពាក្យសំស្ក្រឹតដែរ (យឝស៑)ហើយប្រែថា “ភាពថ្កើងរុងរឿង”, “ភាពរន្ទឺល្បីឈ្មោះ”...។ យសយើងមើលពុំឃើញទេ ដូច្នេះពុំអាចនរណាបំពាក់ឬបកបាន។ យើងធ្លាប់តែឬគេថា “បកសក្តិ” រីឯ “បកយស” ពុំដែលឮឡើយ។ បើគ្មាននរណា “ពាក់” ឲ្យសោះ តើ យសនេះបានមកពីណា? គឺថាប្រសិនបើយើងមានយស បានសេចក្តីថា យសនោះចេញពីខ្លួនយើងដោយសារគុណសម្បត្តិពិសេសផ្សេងៗ។ គេគោរពយើង គេស្រឡាញ់យើង ជួនកាលគេស្ញប់ស្ញែងទៀតផង ដោយសារគុណសម្បត្តិនានានោះ ចេញពីយើងទៅឯងៗ ដោយយើងគ្មានចង់បញ្ចេញអ្វីឡើយ។ ដូច្នេះហើយបានជាគេនិយមភ្ជាប់ពាក្យ “យស” ទៅនិង “កេរ្តិ៍” ឧទាហរណ៍ ក្នុងរឿងព្រេង មានរឿងព្រះបាទយសកេរ្តិ៍។ “កេរ្តិ៍” នេះមកពីពាក្យសំស្ក្រឹត កីរ្តិ សំដៅលើអ្វីដែលល្បីល្បាញខ្ចរខ្ចាយ។ បើជាបាលីគឺ កិត្តិ។ ក្រោយមក គេនិយមយកបាលីមកប្រើ ហើយភ្ជាប់ពាក្យថា “កិត្តិយស” ដែលមានន័យដូចយសកេរ្តិ៍ដែរ។
សារុបមកសក្តិបានមកពីគេ រីឯយសចេញទៅពីយើង។
