ការភ្ជាប់និស្ស័យទៅនឹងទេព

ដោយ អាំង ជូលាន

តាំងតែពីបុរាណកាលមក មិនថាក្នុងបរិបទសាសនាណាឬសាសនាណាទេ ខ្មែរតែងតែរកវិធីផ្សេងៗដើម្បីភ្ជាប់និស្ស័យខ្លួនទៅនិងទេពដែលខ្លួនគោរពបូជា ទោះទេពនោះជាព្រះឥសូរ, ព្រះនារាយណ៍ ឬព្រះពុទ្ធអង្គក្តី។ បដិមាធ្វើអំពីថ្ម ឬសម្រិតដែលយើងឃើញនៅសារមន្ទីរជាដើមនោះ បើយើងមិនដឹងប្រវត្តិដើម យើងនឹកស្មានថាគ្រាន់តែជារូបព្រះឥសូរ, ព្រះនារាយណ៍ ឬព្រះព្រហ្មប៉ុណ្ណោះ។ តែតាមពិត បើមានសិលាចារឹកដែលពាក់ព័ន្ធឱ្យយើងតាមដានបាន គឺមួយភាគធំសុទ្ធសឹងជាទេពឥសូរ, នារាយណ៍, ព្រហ្ម... ដែលមាននាមព្រះរាជា ឬក្សត្រណាក្នុងញាតិវង្ស ឬមន្ត្រីធំៗភ្ជាប់ជាមួយនោះ។ សូម្បីតែលិង្គក៏ដូច្នោះដែរ។ ឧទាហរណ៍ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១សាងប្រាសាទភ្នំជីសូរ្យដើម្បីតម្កល់លិង្គមួយដែលឱ្យឈ្មោះ “ សូរ្យវរ្មេស្វរ” ។ ឈ្មោះនេះឃើញថាមកពី “សូរ្យវរ្ម” (សម័យកណ្តាលសរសេរថា “សូរិយោពម៌”)ដែលជាព្រះនាមព្រះរាជាបូកជាមួយនឹង “ឥស្វរ” ដែលខ្មែរអានថា “ឥសូរ”។ ដូច្នោះហើយ បើយើងគ្រាន់តែឃើញលិង្គដោយពុំបានស្គាល់ដំណើរដើមទង យើងច្បាស់ជានឹកថា នេះជាលិង្គព្រះឥសូរសុទ្ធសាធ។ ដោយសារយើងដឹងនាមតាមសិលាចារឹក ទើបយើងយល់ថា នេះគឺទេពឥសូរដែលព្រះរាជាភ្ជាប់និស្ស័យទៅជាមួយ ដោយបញ្ចូលព្រះនាមព្រះអង្គទៅក្នុងនោះ។

រីឯទំនៀមដាក់ “មរណនាម” ពោលគឺព្រះនាមព្រះរាជាដែលប្រើក្រោយពេលព្រះអង្គសុគតទៅ ក៏កើតឡើងក្នុងគោលបំណងតែមួយនោះឯង។ ឧទាហរណ៍ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ មានមរណនាមថា “បរមេស្វរ”(និយាយក្លាយក្រោយមកថា “បរមីសូរ”) មានន័យថាក្រោយពីចូល ទីវង្គតទៅ ព្រះអង្គយាងទៅសោយសុខនៅស្ថានព្រះបរមឥសូរ។ រីឯព្រះរាជបុត្រដែលស្នងរាជ្យព្រះអង្គ (ពោលគឺព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៣) ទទួលមរណនាមថា “វិស្ណុលោក” មានន័យថា ដែលទៅសោយសុខនៅស្ថានព្រះនារាយណ៍ ក្រោយពេលសុគតទៅ។

ទំនៀមនៅក្នុងសម័យបុរាណក្នុងការភ្ជាប់និស្ស័យទៅទេពនោះ អាចមានច្រើនបែបយ៉ាងទៅទៀត ដែលខ្ញុំពុំលើកមកនិយាយនៅទីនេះទេ ប៉ុន្តែខ្ញុំសូមស្រង់សិលាចារឹកនៅសម័យកណ្តាលមួយមកបង្ហាញ។ អក្សរថ្មនោះចារនៅគ.ស.១៥៧៧ នៅរួតបាកាណនៃប្រាសាទអង្គរវត្ត។ រីឯពាក្យពេចន៍គឺចេញពីព្រះរាជមាតានៃព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី១ (ជួនកាលហៅកាត់ថា “ព្រះសត្ថា”) ដែលមានព្រះនាមថា “មហាកល្យាណវតីស្រីសុជាតា”។ សម្រង់សិលាចារឹកនេះសូមមើលនៅរូបលេខ១។ ខ្ញុំគ្រាន់តែយកមកសរសេរតាមអក្ខរាវិរុទ្ធសម័យថ្មីដើម្បីអ្នកអានងាយយល់ រីឯពាក្យវិញ ខ្ញុំឥតមានកែប្រែពាក្យណាមួយម៉ាត់ឡើយ ៖

“... ខ្ញុំអម្ចាស់យល់ស្តេចព្រះរាជបុត្រមានសាទ្ធាសាងព្រះពិស្ណុលោកកម្ពុជបុរាណនេះឱ្យបរិបូណ៌រុបុរាណវិង។ ខ្ញុំអម្ចាស់ត្រេកអរ អនុមោទនានូវស្តេចព្រះរាជបុត្រពេក ហោង។ ខ្ញុំអម្ចាស់មានសុចរិតសាទ្ធាឰដ៏ព្រះសាសនាព្រះតថាគត ស្រគតដាលអនិច្ចារំពឹងយល់នាមរូបធម៌នេះពុំទៀង សឹងដ៏ពុំជូអាត្មាគុះ គឺបីខ្ញុំអម្ចាស់ដាក់ព្រះកេសមូលីនាមានជេស្តាធិការអម្ពល់នូវមុទ្ធាពិសេកនោះ បង់ឰដ៏ស្ថានព្រះពិស្ណុលោកនេះ។ សូរេច ដុតជាខ្មុក សាងព្រះពុទ្ធរូបឰដ៏ស្ថានបាកាណ ...”។

អ្នកអានអាចឃើញហើយថា ព្រះសត្ថាបានជួសជុលផ្នែកខ្លះនៃប្រាសាទអង្គរវត្តដែលកាលនោះហៅថា “ព្រះពិស្ណុលោក” ។ ព្រះរាជមាតាមានហប្ញទ័យត្រេកអរនឹងព្រះរាជបុត្រខ្លាំងណាស់ ក៏សាងព្រះពុទ្ធរូបដើម្បីតម្កល់ទុកនៅរួតបាកាណ។ ជំនាន់នោះគេនិយមយកម្រាក់មកលាបលនលើព្រះពុទ្ធបដិមា។ ព្រះមាតាក៏ឱ្យគេកោរព្រះកេសាព្រះអង្គដើម្បីដុតជាខ្មុកលាយជាមួយម្រាក់នោះ។ នេះបង្ហាញថាការភ្ជាប់និស្ស័យទៅនឹងទេព (ទីនេះគឺព្រះពុទ្ធអង្គ) អាចធ្វើឡើងដោយយកផ្នែកមួយនៃរាងកាយខ្លួនទៅបញ្ចូលក្នុងបដិមា។ នៅសម័យថ្មីក៏ការប្រព្រឹត្តិរបៀបនោះនៅ តែមាន។ រូបលេខ២ គឺជាព្រះពុទ្ធបដិមាសំខាន់មួយ ដែលតម្កល់នៅព្រះវិហារព្រះកែវមរកតក្រុងភ្នំពេញ។ បដិមានោះជាមាសសុទ្ធ។ រីឯមាសនោះបានមកពីអលង្ការផ្ទាល់នៃព្រះករុណាព្រះសុវណ្ណកោដ្ឋ (ព្រះបាទនរោត្តម) ដែលតាំងពីនៅមានព្រះជន្មម៉្លេះ ព្រះអង្គឱ្យគេរំលាយយកមកកសាង ត្បិតព្រះរាជាអង្គនេះជាអ្នកកសាងព្រះវិហារព្រះកែវមរកតនោះឯង។ មាសពុំមែនជាសាច់ជាឈាម ឬផ្នែកអ្វីមួយដែលចេញមកពីរាងកាយក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែបើនិយាយពីនិមិត្តរូប គឺហាក់ដូចជាចេញពីរាងកាយដែរ ត្បិតអលង្ការគឺជាវត្ថុដែលពាក់ជាប់នឹងខ្លួន។ មួយវិញទៀត អលង្ការនោះជាព្រះរាជទ្រព្យផ្ទាល់នៃព្រះរាជាអង្គឯង។

ឥឡូវនេះចូលយើងមើលមកទំនៀមរាស្ត្រវិញម្តង។ ប្រមាណជាង១០ឆ្នាំកន្លងមកនេះ ប្រជារាស្ត្រជិតឆ្ងាយមួយក្រុមនាំគ្នាសិតព្រះពុទ្ធរូបមួយអំពីស្ពាន់ ដើម្បីតម្កល់ជាព្រះជីនៅវត្តព្រែកព្នៅ ក្នុងស្រុកពញាឮ ខេត្តកណ្តាល (រូបលេខ៣-៤)។ ជាទូទៅ ក្រៅពីស្ពាន់ដែលទិញជាដុំៗមកស្រាប់ អ្នកស្រុកអស់នោះយកវត្ថុគ្រប់បែបយ៉ាង មានផ្តិល, ឆ្នាំង, វែក... ដែលធ្វើពីស្ពាន់ ហើយដែលជារបស់ធ្លាប់ប្រើប្រាស់ផ្ទាល់ខ្លួន មករំលាយដើម្បីសិតព្រះពុទ្ធរូបនោះ (រូបលេខ៥-៧)។ គំនិតនេះមិនខុសអ្វីពីលើមកទេ ព្រោះនេះជាវត្ថុប្រើប្រាស់ផ្ទាល់ខ្លួនជោគជាំរាល់ថ្ងៃ ដែលធ្លាប់ស្រឡាញ់ដុសខាត់ថែទាំ ហើយដែលយកមករំលាយដើម្បីឱ្យចូលទៅក្នុងរូបព្រះពុទ្ធ ដោយសារខ្លួនចង់ភ្ជាប់និស្ស័យទៅនឹងព្រះពុទ្ធអង្គ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះទេ នៅពេលដែលជាងរំលាយស្ពាន់ អ្នកខ្លះ ជាពិសេសមនុស្សស្រីដែលមានលទ្ធភាព យកអលង្ការរបស់ខ្លួន មានចិញ្ចៀន ឬខ្សែកជាដើម (រូបលេខ៨) មកឱ្យជាងរំលាយជាមួយស្ពាន់ ដែលទុកសម្រាប់សិតព្រះកេសព្រះពុទ្ធរូប (រូបលេខ៩)។