ភ្នំគិរីវង្កត

ដោយ អាន រស្មី

រឿងព្រះវេស្សន្តរជាតកត្រង់កណ្ឌ «ឆក្សត្រ» មាននិយាយពីភ្នំគិរីវង្កតដែលជាទីសម្បូណ៌សប្បាយ មានរុក្ខផលនិងសព្វសត្វនានា។ តែផ្លូវដែលនាំមនុស្សទៅដល់ទីនោះលំបាកលំបិនក្រៃកន្លង ព្រោះសុទ្ធសឹងជាព្រៃភ្នំក្រំថ្ម, ស្បូវស្បាត, សត្វសាហាវ, ភូត, អមនុស្សនានា ដែលអាចនឹងបង្ករទុក្ខទោសដល់អ្នកដែលដើរទៅដោយមិនចំគន្លង។ នៅភ្នំគិរីវង្កតនោះហើយ ដែលឆក្សត្រ ពោលគឺក្សត្រទាំងប្រាំមួយអង្គជួបមុខគ្នាឡើងវិញ ហើយយំសោកបោកខ្លួនរហូតដល់សន្លប់ភ្លឹកស្មារតី។ ពេលនោះភ្លៀងក៏បង្អុរចុះមកធ្វើឱ្យអ្នកទាំងប្រាំមួយអ្នកដឹងខ្លួនឡើងវិញ។ ភ្លៀងនោះ ឈ្មោះ «បេក្ខរព័ស៌» ហើយពុំមែនជាភ្លៀងធម្មតាទេ គឺនរណាចង់ទទឹកទើបទទឹក បើមិនចង់ទេ គឺមិនទទឹកឡើយ។ ត្រង់នេះពុទ្ធប្រវត្តិក៏មាននិយាយដែរ គឺភ្លៀងបេក្ខរព័ស៌នោះបង្អុរឡើងក្រោយពីព្រះពុទ្ធអង្គលោកបានត្រាស់បន្តិចមក ហើយយាងចូលទៅក្រុងកបិលភស្តុដើម្បីជួបព្រះញ្ញាតិ។

ប្រជាជនខ្មែរមិនទុកភ្នំគិរីវង្កតថា គ្រាន់តែជារឿងធម្មតាសាមញ្ញមួយប៉ុណ្ណោះទេ។ ក្នុងគំនិតអ្នកស្រុក រឿងនេះមានសារសំខាន់ខ្លាំងណាស់ ដូច្នេះហើយទើបបានគេយកចំណុចគិរីវង្កតនេះទៅដាក់នៅក្នុងបុណ្យមួយ ដែលទាក់ទងនឹងភ្លៀង ព្រមទាំងភោគផលស្រូវ។ បុណ្យនេះមាននៅតាមតំបន់ផ្សេងៗពីគ្នាក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទាំងមូល បើយកឧទាហរណ៍នៅភ្នំវល្លិ (ខេត្តកំពត )មកពោល ឃើញថាគេតែងធ្វើបុណ្យសូមភ្លៀងនៅតាមភូមិ។ ធ្វើនោះត្រូវតែក្រោយពិធីច្រត់ព្រះនង្គ័លនៅក្រុងភ្នំពេញ ទើបធ្វើបាន។ បើនៅគ.ស. ២០១០ គឺគេធ្វើពីថ្ងៃ១១ដល់១៣កើត ខែជេស្ឋ (រូបលេខ១)។ ក្នុងបុណ្យទាំងមូលនោះ ភ្នំគិរីវង្កតមាននាទីមួយសំខាន់ណាស់ ដ្បិតនៅទីធ្វើកិច្ចនោះមានរោងមួយសម្រាប់មនុស្សចូលទៅពូនភ្នំខ្សាច់។ គេចងឬស្សីមួយដើមខ្ពស់ត្រដែតភ្ជាប់នឹងរោងនោះ ហើយអំពីចុងខាងលើនៃបង្គោលឬស្សីនោះ គេយកខ្សែចំនួនប្រាំមួយទាញសន្ធឹងបញ្ច្រាសទិសគ្នាបោះជាស្នឹងភ្ជាប់នឹងដី មើលទៅឃើញរាងហាក់ដូចជាភ្នំដូច្នោះមែន (រូបលេខ២)។

នៅទីនេះខ្ញុំនឹងមិនរៀបរាប់ពីដំណើរប្រព្រឹត្តទៅនៃបុណ្យយ៉ាងធំនេះឡើយ គឺគ្រាន់តែចង់រកអត្ថន័យធំបង្អស់ថា គេរៀបចំនោះមានន័យដូចម្តេច។ ពិតហើយថា រោងកណ្តាលនោះសន្មត់ថាជាភ្នំគិរីវង្កត រីឯច្រកដើរចូលក្រវិចក្រវៀន ដែលគេបោះជាបង្គោលឈើមានចងខ្សែនោះ (រូបលេខ៣-៤) គឺផ្លូវទៅភ្នំដែលបាននិយាយពីលើមកថា ជាផ្លូវព្រៃពោពេញទៅដោយឧបសគ្គ។ តែលើសអំពីនេះទៅទៀត ខ្ញុំយល់ថា គួរប្រៀបប្រដូចការរៀបចំផ្លូវដើររបៀបនេះ ទៅនឹងការរៀបចំរោង «ឆាក» ក្នុងកិច្ចពិធីឆាកមហាបង្សុកូល សម្រាប់ចម្រើនអាយុឱ្យមនុស្សចាស់ ដ្បិតគេធ្វើផ្លូវចង្អៀតសម្រាប់ព្រះសង្ឃមួយអង្គ ចង្ក្រមភាវនានិមន្តទៅឆាកឱ្យមនុស្សចាស់ ដែលគេចម្រើនអាយុឱ្យនោះ (សូមអាន អាំង ជូលាន, ព្រាប ចាន់មារ៉ា, ស៊ុន ចាន់ដឹប, ដំណើរជីវិតមនុស្សខ្មែរ មើលតាមពិធីឆ្លងវ័យ, ហនុមានទេសចរណ៍, ភ្នំពេញ, ២០០៧, ៦៧-៧២)។ គំនិតដែលនៅពីក្រោយបុណ្យឆាកមហាបង្សុកូល និងបុណ្យគិរីវង្កតនេះដូចគ្នានៅត្រង់កន្លែងថា មានការកើតឡើងវិញជាថ្មី។ ក្នុងបុណ្យឆាកមហាបង្សុកូល នៅពេលព្រះសង្ឃឆាកយកសំពត់សគ្របមនុស្សចាស់នោះ គេសន្មត់ថាអ្នកនោះកើតឡើងជាថ្មី (រោងឆាកនោះជាផ្ទៃម្តាយ) រីឯបុណ្យដែលលើមកនិយាយនៅទីនេះក៏មានគំនិតថា វដ្តមួយកំពុងចប់ទៅ ហើយវដ្តថ្មីមួយទៀតកំពុងផ្តើមចេញដំណើរមក។ ដូច្នេះហើយបានជាយើងឃើញនៅរូបលេខ១ គេហៅបុណ្យនេះថាជា «បុណ្យខួប» ដែរ។ ខួបគឺវដ្តនេះឯងហើយ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះទេ យើងឃើញថា អ្នកស្រុកយកខ្សាច់មកពូនជាភ្នំនៅកណ្តាលរោងនោះទៀតផង (រូបលេខ៥-៦)។ ដូចយើងដឹងហើយ ការពូនភ្នំខ្សាច់គឺជាការរៀបចំលោកឱ្យមានសណ្តាប់ត្រឹមត្រូវដូចដើម ហៅថាក្រឹតយុគ។ ក្នុងន័យនេះ យើងអាចប្រៀបរបៀបរៀបចំទាំងពីរថា គេរៀបចំសុខុមលោកក៏បាន (សូមអានអត្ថបទឈ្មោះ “សុខុមលោក”, លេខរៀងទី២.៣២ នៃបណ្តាយពត៌មានវប្បធម៌ខ្មែរ នេះ)។

សរុបឱ្យខ្លីមក គេរៀបចំទីតាំងកិច្ចពិធីក្នុងលំហមួយ ដែលមានន័យទាក់ទងនឹង «វដ្ត» ឬ «ខួប»ផង ព្រមទាំងតម្រូវទៅតាមអក្សសាស្ត្រក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ពោលគឺរឿងមហាវេស្សន្តរជាតកទៀតផង។