ទឹកពិសិដ្ឋ

ដោយ អាំង ជូលាន និង ព្រាប ចាន់ម៉ារ៉ា

ប្រយោជន៍របស់ទឹកប្រើប្រស់ក្នុងជីវិតរាល់ថ្ងៃពុំបាច់យកមកនិយាយនៅទីនេះទេ ដ្បិតជារឿងធម្មតាដែលយើងដឹងគ្រប់គ្នា។ យើងខ្ញុំនឹងលើកយកឧទាហរណ៍ខ្លះៗក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលបង្ហាញថា ខ្មែរចាត់ទុកទឹកថាជាទី ឬក៏ជាគ្រឿងដ៏ពិសិដ្ឋ។

ការជ្រើសរើសតំបន់អង្គរយកមកជាទីតាំងធំ ឬក៏ជាមណ្ឌលនៃអាណាចក្រខ្មែរក្នុងបុរាណកាលនោះច្បាស់ជាមានការពិចារណាវែងឆ្ងាយណាស់ ជាពិសេសទៅលើប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រធម្មជាតិនេះឯង។ កន្លែងដែលរាជធានីអង្គរ (ឈ្មោះផ្លូវការសម័យបុរាណហៅថា «ស្រីយសោធរ») លូតលាស់ថ្កុំថ្កើងនោះ គឺជាវាលទំនាប ដែលមានផ្លូវទឹកជាច្រើនហូរកាត់។ ប្រភពស្ទឹងនិងអូរទាំងនោះចេញមកពីជួរភ្នំនៅខាងជើង ជាពិសេសភ្នំគូលែននិងភ្នំក្បាលស្ពាន (រូបលេខ១) ដ្បិតទីនោះសម្បូណ៌ទៅដោយជប់ទឹក (សូមអានអត្ថបទលេខរៀង២៧ ក្នុងជំពូកទី៥)។ យើងនឹងឃើញនៅខាងមុខនេះបន្តិចនូវចម្លាក់នានាតាមថ្មបាតស្ទឹងលើភ្នំទាំងនោះ។ ទោះជាបណ្តាញទឹកធម្មជាតិផ្តល់ទឹកល្មមគួរសមឲ្យមនុស្សប្រើប្រាស់ហើយក្តី ក៏ខ្មែរបុរាណរៀបចំកែប្រែប្រព័ន្ធដែលមានស្រាប់នោះថែមទៀត ហើយដែលគួរឲ្យស្ញប់ស្ញែងនោះគឺការសាងបារាយ ដែលជួនកាលមានទំហំធំធេង។ បារាយទាំងនោះសម្រាប់ផ្ទុកទឹកក្នុងខែវស្សាដើម្បីយកមកប្រើនៅខែប្រំាង ប៉ុន្តែជាមួយគ្នានោះក៏ជាទីពិសិដ្ឋ ប្រកបទៅដោយនិមិត្តរូបដែលទាក់ទងទៅនឹងលោកធាតុយើងនេះផង។ រូបលេខ២ ជាបារាយទឹកថ្លាដែលគេថតពីលើអាកាស។ នៅចំកណ្តាលនោះគេសាងកោះមួយដែលបង្ហាញជាលម្អិតនៅរូបលេខ៣ ហើយដែលសព្វថ្ងៃអ្នកស្រុកហៅថា «មេបុណ្យ»។ កាលជំនាន់ដែលសាងនោះគេតម្កល់រូបព្រះនារាយណ៍យ៉ាងធំមួយ ធ្វើពីសម្រិត ដែលប៉ាន់ស្មានមើលទៅតាមសំណល់បាក់បែកសព្វថ្ងៃ ប្រវែងប្រមាណ ៦ម. (រូបលេខ៤)។ នេះជារូបព្រះនារាយណ៍ផ្ទុំ ហើយដែលកាលមុនគេតម្កល់នៅចំកណ្តាលមេបុណ្យនោះឯង ពោលគឺធ្វើតម្រូវទៅតាមទេពកថាដែលនិយាយថា ពេលកល្បមួយចប់ទៅ ព្រះនារាយណ៍ផ្ទុំនៅកណ្តាលសាគរដើម្បីនឹងបង្កើតលោកមួយថ្មីទៀត។

បើត្រឡប់មកប្រភពទឹកនានានៅជួរភ្នំខាងលើវិញ ក៏គេបង្កក់ប្រសិទ្ធិទឹកនោះជាមុនសិនដែរ មុននឹងឲ្យហូរចុះមកទីទំនាប។ ផែនទីនៅរូបលេខ៥ ជាប្លង់ទូទៅបង្ហាញពីទីតាំងចម្លាក់នៅក្បាលស្ពាន។ រូបលេខ៦-១១ បង្ហាញជាឧទាហរណ៍ពីចម្លាក់ខ្លះៗដែលមាននៅតាមភ្នំគូលែន និងតាមក្បាលស្ពាន ដែលគេឆ្លាក់ផ្ទាល់នៅបាតនិងគែមស្ទឹង ដ្បិតជាទូទៅទីទាំងនោះសុទ្ធសឹងជាថ្ម។ រូបទាំងនោះ ជួនកាលជាលិង្គ ជួនកាលជារូបតួអង្គព្រះឥសូរពេញលេញ, ព្រះនារាយណ៍, ព្រះព្រហ្ម និងទេពដទៃទៀតនៃព្រហ្មញ្ញសាសនា។

ទោះជានៅតាមដងទន្លេធំ (សព្វថ្ងៃហៅថាទន្លេមេកុង) ឆ្ងាយពីតំបន់អង្គរក៏អាចប្រទះឃើញចម្លាក់របស់ខ្មែរដែលឆ្លាក់ក្នុងបុរាណកាលរបៀបនេះខ្លះដែរ ដូចជានៅខាងត្បូងប្រាសាទវត្តភូបន្តិច ដែលសព្វថ្ងៃនៅក្នុងទឹកដីប្រទេសលាវ (រូបលេខ១២-១៣)។

ដែលឆ្លាក់ទាំងអម្បាលម៉ានខាងលើនេះ គឺខ្មែរបែកគំនិតអំពីទេពកថានានាច្រើនបែបយ៉ាង ដែលគេស្គាល់នៅប្រទេសឥណ្ឌា ដ្បិតផ្លូវទឹកធំៗនៃប្រទេសនេះសុទ្ធសឹងមានរឿងទេពមកពន្យល់ ជាពិសេសបើនិយាយពីទន្លេគង្គា។ រឿងរ៉ាវនិយាយថា ទន្លេនេះមានប្រភពនៅឯស្ថានសួគ៌ ហើយហូរធ្លាក់មកលើផែនដីយើងនេះ។ ដោយសារកម្លាំងទឹកខ្លាំងក្លាធំធេង បើបណ្តោយឲ្យធ្លាក់មកដោយឯកឯងឃើញថា ដីនៃមនុស្សលោកនឹងបាក់បែកអន្តរាយអស់ ដូច្នោះហើយព្រះឥសូរក៏អង្គុយស្មឹងស្មាធិ៍ ហើយយកព្រះកេសទៅទទួលទម្ងន់គង្គានោះមួយអន្លើសិន មុននឹងឲ្យធ្លាក់ចុះមកដល់ដី។ នៅរូបលេខ១៤ ដែលបានមកពីប្រាសាទព្រះខ័ន យើងឃើញទន្លេគង្គាបាត់បែនមកដល់ព្រះកេសព្រះឥសូរ។ ឯនៅប្រាសាទបន្ទាយសម្រែ (រូបលេខ១៥) និងប្រាសាទធម្មនន្ទ (រូបលេខ១៦) វិញ ទន្លេនោះគេឆ្លាក់ក្រោមរូបភាពជានាងគង្គាតែម្តង។

ជាឧទាហរណ៍ក្រោយបង្អស់នេះ យើងខ្ញុំសូមលើកយកករណីប្រាសាទនាគព័ន្ធមកជាទីពិចារណាថា ចម្លាក់ ឬបុរាណដ្ឋានដែលជាមរតករូបីអាចមានទំនាក់ទំនងដល់ណា ជាមួយទំនៀមដែលជាមរតកអរូបី (សូមអានអត្ថបទលេខ៣៧ នៅជំពូកលេខ២ផង)។ ដែលហៅថាប្រាសាទនាគព័ន្ធ គឺជាកោះមួយសាងនៅកណ្តាលបារាយមួយឈ្មោះថា «វាលរាជដាក» (ឈ្មោះដើមជាភាសាសំស្ក្រឹតគឺ «ជយតដាក»)។ រូបលខ១៧ ជារូបបារាយទាំងមូល ឯរូបលេខ១៨ ជារូបពង្រីកនៃកោះកណ្តាលនោះ។ នៅរូបលេខ១៩ យើងឃើញថា មានអាងទឹកមួយដែលចំកណ្តាលនោះមានប៉មប្រាសាទ គេលើកឲ្យខ្ពស់ផុតទឹក។ នៅតាមទិសធំៗទាំងបួនជុំវិញនោះ មានអាងតូចៗបួនទៀត ដែលភ្ជាប់គ្នាទៅអាងធំកណ្តាលតាមប្រព័ន្ធទម៉្យាង។ ទេពកថាឥណ្ឌាមានច្រើនខុសៗគ្នា និយាយពីទន្លេធំៗផ្សេងៗ។ ជួនកាលទន្លេនោះមាន៧ ជួនកាលចំនួនខុសពីនោះ ហើយជួនកាលទៀត ចំនួននោះមាន៤។ ក្នុងចំណោមទេពកថាដែលនិយាយពីទន្លេ៤នោះ មានមួយនិយាយថា មានស្រះធំមួយនៅសួគ៌ាល័យឈ្មោះ «អនោតស្រះ» (ពាក្យសំស្ក្រឹតដើមគឺ «អនវតប្ត») ដែលឲ្យកំណើតមកទន្លេធំៗ៤។ នៅខាងកើតចេញមកជាទន្លេគង្គា, ខាងត្បូងជាទន្លេសិន្ធុ, ខាងលិចជាទន្លេអមុទរ្យា និងខាងជើងជាទន្លេសីតា។ ទន្លេនីមួយៗសុទ្ធតែមាននិមិត្តរូប ៖ ទន្លេគង្គាជាគោ, ទន្លេសិន្ធុជាសិង្ហ, ទន្លេអមុទរ្យាជាសេះ និងទន្លេសីតាជាដំរី។ ត្រឡប់មកនាគព័ន្ធវិញ។ មាត់ទនីមួយៗដែលនាំទឹកចេញពីអាងធំកណ្តាលមកអាងតូចៗ មានចម្លាក់ដែលត្រូវនឹងទេពកថាខាងលើស្ទើរទាំងអស់ ខុសគ្នាបន្តិចតែនៅខាងកើតពុំឃើញមានឆ្លាក់រូបគោទេ តែគឺជារូបមនុស្ស (រូបលេខ២០-២១)។ នាគព័ន្ធមានតួនាទីច្រើនដែលទាក់ទងនឹងទឹក។ សិលាចារឹកប្រាសាទព្រះខ័នជាដើមនិយាយថា អ្នកដែលឆ្លងមកនាគព័ន្ធនេះ គឺឆ្លងជម្រះកាយឲ្យអស់ភក់ដែលជាមន្ទិលបាបផ្សេងៗ។ ដូច្នេះហើយគ្មានអ្វីគួរឆ្ងល់ប៉ុន្មានឡើយ ដែលគេយកលោកធាតុផ្នែកខាងធារាសាស្ត្រមកសាងឆ្លាក់បង្ហាញក្នុងលំហធំបែបនេះ។ ក្រៅអំពីនោះ យើងក៏ដឹងដែរថា វាលរាជដាកជាបារាយដែលពីមុនមកផ្ទត់ផ្គង់ទឹកឲ្យកសិកម្មទៀតផង។

មកដល់ត្រឹមនេះឃើញអំពីនិមិត្តរូបនៃប្រាសាទនាគព័ន្ធមួយផ្នែកហើយ។ ឥឡូវចូរយើងពិនិត្យកិច្ចមួយដែលជាកិច្ចក្រោយបង្អស់នៃពិធីឆ្លងវ័យម៉្យាងហៅថា «កោរជុក» (សូមអានអត្ថបលេខ៥ នៅជំពូកទី២ផង) កិច្ចចុងក្រោយនោះគឺការកាត់ផ្តាច់ជុកជាបង្ហើយ ដែលធ្វើឡើងលើសំណង់មួយហៅថា «រានម៉ា» ដែលគេនិយមលើកឲ្យខ្ពស់លើសកម្ពស់ក្តារផ្ទះ ដ្បិតរាននោះជាភ្នំកៃលាស ដែលជាលំនៅស្ថាននៃព្រះឥសូរ (រូបលេខ២២)។ រូបលេខ២៣ បង្ហាញពីការផ្តាច់ជុកនោះដោយព្រះសង្ឃមួយអង្គ។ កោរផ្តាច់ហើយភ្លាម ព្រះសង្ឃ៣អង្គទៀតក៏និមន្តមកលើរានម៉ា ដើម្បីបានគ្រប់៤អង្គ ហើយទាំងអស់គ្នាយកបាត្រដែលមានទឹកចាក់ស្រោចស្រពលើក្បាលក្មេងជាសាមីពិធី។ ឃើញថា ច្បាស់ជាមានទំនាក់ទំនងទៅនឹងជំនឿលើទន្លេធំៗទាំង៤នោះហើយ ដ្បិតបរិបទពិធីទាំងមូលជាបរិបទ ឬទំនៀមព្រាហ្មណ៍។ ស្រង់ទឹករបៀបនេះតែងឃើញនៅពិធីផ្សេងៗទៀតដែរ ដូចជាពិធីចម្រើនអាយុជាដើម។ ម៉្យាងទៀត បើគិតទៅពាក្យសូត្រក្នុងកិច្ចស្រោចទឹកកាត់គ្រោះ ក៏មានពាក្យសូត្រថា « [...] អញសូត្រព្រួសចេញទៅឲ្យ (នាងឯង ) ត្រជាក់ដូចទឹកធ្លាក់ចុះមកពីកណ្តាលអាកាស [...]»។ ពាក្យនេះ អ្នកអានអាចស្តាប់សម្លេងដើមនៅជំពូលទី៧ លេខរៀងទី៣។ ដូច្នេះកាន់តែឃើញថា ប្រពៃណីរឿងទាក់ទងនឹងទឹកពិសិដ្ឋនេះ ថ្វីដ្បិតតែខ្មែរទូទៅភ្លេចទៅហើយ ក៏គង់មានកប់នៅក្នុងកិច្ចពិធីផ្សេងៗដែរ។