“ចន្លោះ”, “អន្តរ” …

ដោយ ភឹង តារា, ភិន សំណាង, ជា សុជាតិ

ឥទ្ធិពលសាសនាព្រមទាំងសិល្បៈដែលពាក់ព័ន្ធនឹងសាសនានៃប្រទេសឥណ្ឌាមកលើប្រទេសកម្ពុជាធំធេងខ្លាំងណាស់ ដូចយើងរាល់គ្នាដឹងស្រាប់។ ដូច្នេះហើយ ខ្មែរនៅបុរាណកាលជ្រួតជ្រាបនឹងទេពកថាឥណ្ឌាផ្សេងៗស្ទើរតែគ្មានចន្លោះ គ្រាន់តែជួនកាលអ្វីមួយដែលមានប្រជាប្រិយភាពខ្លាំងនៅឥណ្ឌា ខ្មែរហាក់ដូចជាពុំសូវនិយម ហើយផ្ទុយទៅវិញ ជួនកាលខ្មែរខ្ចីទេពកថាអ្វីមួយមកហើយក៏ជាប់ចិត្ត ដោយសារត្រូវរឿងឬអារ្យធម៌ខ្លួន ក៏បំផុសបំផុលរឿងនោះតាមចម្លាក់ជាដើមនៅគ្រប់សម័យក្នុងបុរាណកាល ហើយច្រើនកន្លែងទៀតផង។ បើពោលពីទេពកថាពាក់ព័ន្ធនឹងព្រះនារាយណ៍ បណ្តាញពត៌មានវប្បធម៌នេះធ្លាប់បានផ្សព្វផ្សាយពីប្រជាប្រិយភាពនៃឈុតព្រះនារាយណ៍ផ្ទុំកណ្តាលមហាសមុទ្រ (ឧ. ជំពូក៤, លេខរៀង២២) និងឈុតកូរសមុទ្រទឹកដោះ (ឧ. ជំពូក៤, លេខរៀង៤៦)ជាដើម។ បើនិយាយពីអវតារនានានៃអទិទេពនេះ ក៏ធ្លាប់មានអត្ថបទខ្លះដែរ (ឧ. ជំពូក៤, លេខរៀង ៥១, ៥២, ៦២)។ តាមពិតទៅ ការដែលព្រះនារាយណ៍ចុះ (អវតារ) មកដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាអ្វីមួយ គឺសុទ្ធសឹងមានគំនិតឬសញ្ញាណអ្វីមួយនៅពីក្រោយ។ នៅទីនេះ យើងខ្ញុំសូមលើកឈុតដែលព្រះនារាយណ៍បែងភាគមកជា “នរសិង្ហ” ពោលគឺមនុស្សដែលមានក្បាលជាសិង្ហ។

រឿងនេះសង្ខេបមកដូចតទៅ ៖ មានអសោរមួយឈ្មោះ “ហរិណ្យកសិបុ” ដែលតែងតែរករឿងរ៉ាវបង្ករវិបតិ្តនិងវិនាសកម្មដល់គេឯងរាល់គ្នា។ ពុំនោះសោតបងប្អូនភ្លោះរបស់វាឈ្មោះ “ហិរណ្យាក្ស” ក៏មានចរិតព្រមទាំងប្រព្រឹត្តអំពើដូចគ្នាដែរ រហូតដល់ថ្ងៃមួយព្រះនារាយណ៍សម្លាប់ចោលទៅ។ ផ្ទុយទៅវិញកូនរបស់វាឈ្មោះ “ប្រហ្លាទ” បែរទៅជាគោរពបូជាព្រះនារាយណ៍ទៅវិញ ជាហេតុធ្វើឲ្យវាប៉ុនប៉ងសម្លាប់កូនខ្លួនឯង។

ពីមុនមក ហិរណ្យកសិបុធ្លាប់តាំងសីលធ្វើតាបសយ៉ាងយូរ រហូតដល់ព្រះព្រហ្មពេញចិត្តហើយប្រទានពរដោយឲ្យអសោរនេះជ្រើសរើស។ វាក៏សូមព្រះអង្គប្រទានពរមិនឲ្យចេះស្លាប់ តែព្រះព្រហ្មពុំអាចបំពេញបំណងនោះបានឡើយ ត្បិតហិរណ្យកសិបុនេះជាអសោរ មិន មែនជាទេព ព្រោះមានតែទេពទេដែលមិនចេះស្លាប់។ ដូច្នេះហើយ វាក៏សូមពរពីព្រះព្រហ្ម ថា នៅក្នុងផ្ទះមិនអាចនរណាសម្លាប់វា បើនៅក្រៅផ្ទះវិញក៏ដូចគ្នា។ រីឯអ្នកសម្លាប់វិញ ជាមនុស្សក៏មិនអាចសម្លាប់វា ជាសត្វក៏មិនអាច ជាអាសោរក៏មិនអាច ជាទេពក៏នៅតែមិនអាចធ្វើបាន។ ពេលថ្ងៃក៏វាមិនអាចស្លាប់ ពេលយប់ក៏មិនអាចស្លាប់ដែរ។ រីឯអាវុធប្រភេទណាក៏មិនអាចសម្លាប់វាបាន។ ព្រះព្រហ្មក៏សព្វព្រះទ័យប្រទានពរនោះឲ្យ។

ថ្ងៃមួយហិរណ្យកសិបុប៉ុនប៉ងនឹងសងសឹកព្រះនារាយណ៍ដោយគុំរឿងបានសម្លាប់បងប្អូនភ្លោះវា។ ពេលនោះកូនវាកំពុងធ្វើកិច្ចបូជាព្រះនារាយណ៍នៅក្នុងវាំង។ មានន័យថាព្រះនារាយណ៍កំពុងមានវត្តមាននៅវាំងក្នុងពេលនោះ។ វាក៏ស្រែកចំអកឡកឡឺយថា បើព្រះនារាយណ៍ពូកែមែនសូមចេញមកបង្ហាញខ្លួនភ្លាមមក។ និយាយបណ្តើរ យកជើងទៅធាក់សសរមួយនៅខ្លោងទ្វារវាំងបណ្តើរ ធ្វើឲ្យសសរនោះរលំគ្រេង។ ពេលនោះហើយព្រះនារាយណ៍ក៏ចេញមកពីសសរនោះ ចាប់ហែកទ្រូងវារយះជាពីរ។ សូមបញ្ជាក់ម្តងទៀតថា សសរនោះស្ថិតនៅខ្លោងទ្វារ ពោលគឺមិនចំជាក្នុងវាំង ហើយក៏មិនមែនក្រៅវាំងដែរ។ រីឯរូបរាងព្រះនារាយណ៍ពេលនោះ ជាអវតារនរសិង្ហដូចនិយាយនៅខាងលើ គឺថាមនុស្សមិនមនុស្ស ទេពមិនទេព សត្វមិនសត្វពេញលេញ។ បើនិយាយពីឧបករណ៍យកមកសម្លាប់នោះ គឺពុំមែនជាអាវុធឡើយ តែជាក្រញ៉ាំយ៉ាងមុតដែលចាប់ហែកទ្រូង។ ចំណែកឯពេលសម្លាប់វិញ គឺនៅព្រលប់ ចន្លោះពេលថ្ងៃនិងយប់។

ប្រការពិសេសទាំងប៉ុន្មាននេះបង្ហាញពីគំនិតឬសញ្ញាណដែលជាលក្ខណៈនៃហិរណ្យកសិបុ ពោលគឺអ្វីជា “ចន្លោះ”, “អន្តរ” ឬនិយាយប្រដូចបានទៅនឹងខ្សែបន្ទាត់ដែលចែកវត្ថុឬបាតុភូតអ្វីមួយញែកចេញជាពីរ។

នៅប្រទេសឥណ្ឌា ទេពកថានេះប្រហែលមានប្រជាប្រិយភាពគ្រាន់បើ ដោយសារយើងឃើញមានរូបចម្លាក់នៅតាមបូជនីយដ្ឋាននានាជាច្រើនដូចមាននៅរូបលេខ១ជាដើម។ ឯខ្មែរបុរាណវិញក៏ស្គាល់ទេពកថានេះដែរ តែប្រហែលជានិយមតិចជាងនោះ ត្បិតមិនសូវសម្បូណ៌ចម្លាក់រឿងនេះប៉ុន្មានឡើយ។ បើនៅសម័យមុនអង្គរផង ដូចជាពុំដែលឃើញចម្លាក់រឿងនេះសោះ។ នៅសម័យអង្គរ ពីស.វ.ទី១០ដល់ស.វ.ទី១២ គេបង្ហាញចម្លាក់រឿងនេះជាពីរបែប គឺម្យ៉ាងចម្លាក់លើផ្ទាំងថ្មមានផ្តែរនិងហោជាងជាដើម ឯម្យ៉ាងទៀតជាប្រតិមា។ បើពោលពីប្រាសាទចិននៅកោះកេរ្តិ៍វិញ បំណែកនរសិង្ហដែលកប់បាត់ក្នុងដី ជាយូរមកហើយនោះ គេទើបនឹងរកឃើញនៅចំខ្លោងទ្វារខាងកើតនៃកំពែងទី២ (រូបលេខ២)។

ម្យ៉ាងទៀត ពីមុនមកនោះ នៅកន្លែងខ្លោងទ្វារដដែល គេធ្លាប់រកឃើញរូបអសោរដែលគេយល់ថាជារូបហិរណ្យកសិបុ ហើយដែលសព្វថ្ងៃតាំងនៅសារមន្ទីរ Metropolitan នៅក្រុងញូយ៉ក (រូបលេខ ៣)។ ចំណុចហៅថាខ្លោងទ្វារនេះឃើញថាត្រូវនឹងសាច់រឿងនោះមែន ព្រោះថាមិនចំជាក្នុង មិនចំជាក្រៅ។ ក្នុងគំនិតដដែលនេះដែរ ចម្លាក់នរសិង្ហសម្លាប់ហិរណ្យកសិបុ តែងឃើញបង្ហាញនៅលើផ្តែរ ដូចជាលើផ្តែរប្រាសាទក្រហមនៃក្រុមប្រាសាទកោះកេរ្តិ៍ (រូបលេខ៤), នៅផ្តែរប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត (រូបលេខ៥), ផ្តែរប្រាសាទប្រែរូប (រូបលេខ៦), ផ្តែរប្រាសាទព្រះឥន្ទ្រកោសីយ៍ (រូបលេខ៧), ហោជាងប្រាសាទបន្ទាយស្រី (រូបលេខ៨)។ យើងដឹងហើយថា ទីកន្លែងនៃផ្តែរនិងហោជាងសុទ្ធសឹងជាទីដែល មិនចំជាក្នុង មិនចំជាក្រៅប្រាសាទ។

បើនរសិង្ហតែឯង ច្រើនតែឃើញជាចម្លាក់ប្រតិមានៅស.វ.ទី១២ ដូចជានៅរូបលេខ៩ ដែលមានគេថតពីមុនមកនៅអង្គរធំ និងរូបលេខ១០ដែលសព្វថ្ងៃដាក់តាំងនៅសារមន្ទីរជាតិក្រុងភ្នំពេញ។