ព្រះគណេស

ដោយកញ្ញា ហួត នរ៉ា

ព្រះគណេសជាទេពមួយអង្គនៅក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា ដូច្នេះក្នុងបុរាណកាលគេប្រទះឃើញរូបព្រះគណេសជាធម្មតានៅប្រទេសកម្ពុជា ដោយសារជំនាន់នោះយើងទទួលឥទ្ធិពលអារ្យធម៌ពីឥណ្ឌាមកច្រើន ហើយក្នុងរយៈពេលយ៉ាងយូរយើងកាន់ព្រហ្មញ្ញសាសនាជាសាសនាធំ ថ្វីត្បិតតែមានអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាដែរ។ ព្រះគណេសមានខ្លួនជាមនុស្ស និងក្បាលជាដំរី ឯដៃវិញ មានពីរ បួន ឬច្រើនជាងនេះទៅទៀត។ ឈ្មោះថា “គណេស” គឺនាងខ្ញុំហៅតាមការនិយមនៃអ្នកសិក្សាជាទូទៅទេ។ តាមពិតឈ្មោះទេពនេះមានច្រើនបែបយ៉ាងណាស់ ដូចជា គណបតី, វិឃ្នាបតី, វិគណេស្វរ, វិនាយក... ឯខ្មែរ ទម្លាប់ហៅថា “ភគណេស” (មក ពីពាក្យសំស្ក្រឹតដើមថា “វិឃ្នេស” ប្រែថា “អ្នកទម្លាយឧបសគ្គ)។ រូបព្រះគណេសដែលចាស់ជាងគេនៅកម្ពុជាគេយល់ថាសាងឡើងនៅស.វ.ទី៦-៧។ បើពោលតែពីសម័យបុរាណក៏ឃើញថារូបព្រះគណេសមានច្រើនបែបណាស់ ជួនសិតជារូបសម្រិត (រូបលេខ១-២) ជួន ជា ចម្លាក់ថ្មដាច់តែឯង (រូបលេខ៣-៤) ឬជាចម្លាក់លើផ្ទាំងថ្មជាគ្រឿងប្រាសាទ (រូបលេខ ៥-៦) ជួនកាលទៅទៀតឆ្លាក់លើផ្ទាំងថ្មធម្មជាតិនៅតាមពើងជាដើម (រូបលេខ៧)។ បើមើលរូបលេខ៨វិញយើងឃើញថា គេឆ្លាក់រូបព្រះគណេសសម្រាប់លម្អផ្ទាំងអក្សរថ្ម ដែលគេតែងឡើងជាកាព្យសំស្ក្រឹត។ ហើយបើនិយាយពីសិលាចារឹកទៀតផងគឺគេតែងប្រទះឃ្លាឬល្បះវែងខ្លីដែលពោលសរសើរលើកតម្កើងទេពនេះនៅគ្រប់សម័យកាលពីជំនាន់បុរាណ។

ក្រោយមកខ្មែរដូរមកកាន់ពុទ្ធសាសនាថេរវាទវិញ ជាពិសេសចាប់ពីស.វ.ទី១៤មកទល់បច្ចុប្បន្ន។ ដោយសារការផ្លាស់ប្តូរនេះ ខ្មែរភ្លេច ឬលែងរាប់រកទេពក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនាមួយចំនួន។ ទោះបីជានៅរាប់រកខ្លះក៏មិនខ្លាំងក្លាដូចមុន លើកលែងតែព្រះឥសូរ, ព្រះនារាយណ៍ និងព្រះព្រហ្ម ដែលអ្នកស្រុកនៅតែស្គាល់ ហើយជួនកាលគោរពក្រោមរូបភាពផ្សេងៗ។ ឧទាហរណ៍ អ្នកល្ខោន ឬអ្នករបាំប្រភេទខ្លះចាត់ទុកមុខឥសី (ដែលជាទិដ្ឋភាពមួយនៃព្រះឥសូរ) ថាជាគ្រូធំ។ ប្រការនេះមិនលំបាកយល់ឡើយ ព្រោះថាទេពទាំង៣ដែលពោលមកនេះប្រៀបដូចជាត្រៃរត្ននៃព្រហ្មញ្ញសាសនាដែលខ្មែរធ្លាប់កាន់ជាប់យូរអង្វែង ដូច្នេះពុំអាចបាត់បង់ទៅណាស្រួលៗឡើយ។ តែបើក្រៅពីទេព៣អង្គនេះឃើញថាមានតែព្រះគណេសទេដែលនៅតែខ្លាំងក្លាក្នុងវប្បធម៌ខ្មែរ។ ប្រការនេះគួរឲ្យយើងរកហេតុផលដើម្បីយល់។ ក្នុងគំនិតដើម ព្រះគណេសមានគុណសម្បត្តិច្រើនណាស់ ដូចជាកម្ចាត់ឧបសគ្គគ្រប់បែបយ៉ាង, ផ្ទុកនូវចំណេះចេះដឹងទាំងពួងក្នុងខ្លួន មានជាអាទិ៍ គឺវិជ្ជាខាងមន្តអាគម។ ហេតុនេះហើយទើបខ្មែរនៅតែរាប់រក ត្បិតជីវិតតែងតែប្រទះនឹងបញ្ហាធំតូច ពុំសូវល្ហែ ទោះជាសម័យកាលណាក៏ដោយ ដូច្នេះក្រៅពីការដោះស្រាយបញ្ហាតាមមធ្យោបាយធម្មតា មនុស្សតែងតែទៅរកពឹងពាក់អាស្រ័យលើមន្តអាគម។ ដូច្នេះហើយទើបនៅសម័យបច្ចុប្បន្ននេះយើងនៅតែឃើញគេគូរព្រះគណេសដាក់ក្នុងយន្ត្រ, គេធ្វើជាកំណារពាក់នៅកឬចង្កេះ ឬមួយសាក់នៅលើស្បែកផ្ទាល់តែម្តង បើអ្នកខ្លះទៀតតម្កល់រូបព្រះគណេសនៅលើហឹង ហើយគោរពបូជាទៀងទាត់ទៀតផង។ ពុំតែប៉ុណ្ណោះ នៅតំបន់ខ្លះក្នុងសម័យឥឡូវ តែពេលណាមានអភិសេកព្រះពុទ្ធរូប គេតែងឆ្លៀតយករូបព្រះគណេសមកអភិសេកជាមួយដែរ។ រូបលេខ៩ បង្ហាញពីគ្រែអស្នាព្រះធ្វើឡើងដោយចាក់ចេកក្នុងពិធី អភិសេកព្រះពុទ្ឌរូប។ យើងឃើញថានៅមានសីមាអំបោះរុំជុំវិញនៅឡើយ ព្រោះជារូបនេះថតមុនពេលអភិសេក នៅក្នុងនោះ បើពិនិត្យឲ្យច្បាស់ឃើញមានរូបព្រះគណេសតូចមួយធ្វើអំពីស្ពាន់ ដែលយើងពង្រីកបង្ហាញនៅរូបលម្អិតលេខ១០។

កុំថាឡើយតែប្រជារាស្ត្រទូទៅ ទោះជាទំនៀមនៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំងក៏មានគោរពព្រះគណេសដែរ (រូបលេខ១១) ត្បិតទេពនេះនៅក្នុងចំណោមទេពទាំង៥ ដែលហៅថា “មហាក្សេត្រ” ឬ “បញ្ចក្សេត្រ” (ព្រះឥសូរ, ព្រះនារាយណ៍, ព្រះចន្ទី, ព្រះគណេស និងព្រះកច្ចាយន៍)។

នៅទីនេះនាងខ្ញុំពុំរៀបរាប់ដំណើរដើមទងរឿងព្រះគណេសដូចគេស្គាល់នៅឥណ្ឌាឡើយ។ ទោះបីជារៀបរាប់ក៏ពុំអាចសព្វគ្រប់ដែរ ត្បិតនៅឥណ្ឌានោះរឿងរ៉ាវមានបែបផែនផ្សេងៗគ្នាច្រើន តែនាងខ្ញុំសូមលើកយករឿងព្រះគណេសនៅប្រទេសកម្ពុជា ដែលប្រហែលជាកើតឡើងពីសម័យកណ្តាលមកនិយាយ ពោលគឺពុំមែនរឿងពីសម័យបុរាណនោះឡើយ។ ជាធម្មតាទេដែលរឿងនិទានតែងខុសគ្នា ពីតំបន់មួយទៅតំបន់មួយ ឬពីមាត់មួយទៅមាត់មួយ ដូច្នេះនាងខ្ញុំសង្ខេបយកតែផ្នែកដែលពុំដូរផ្លាស់ ព្រោះចង់ស្រង់យកតែខ្លឹមសារជាន័យសំខាន់មកបង្ហាញ។ រឿងនោះសង្ខេបមកដូចតទៅ៖

បុរសម្នាក់ឈ្មោះ “សិទ្ធិសួស្តិ៍” មានកូនប្រុសម្នាក់ឈ្មោះ “សិទ្ធិសោម” ហើយសញ្ចឹងគិតថា គួរតែស្វះស្វែងរកវិជ្ជាប្រចាំខ្លួន ត្បិតសព្វថ្ងៃនេះហាក់ដូចជាដំឡូងមូលសុទ្ធសាធ ហើយ ម៉្យាងទៀតធ្លាប់ឮគេនិយាយថា “រោមវិស័យ” ជានគរមួយនៅឆ្ងាយ តែពោរពេញទៅដោយអ្នកចេះវិជ្ជាមន្តអាគម។ គិតដូច្នោះហើយក៏សម្រេចចិត្តលាប្រពន្ធកូនទៅស្វះស្វែងរកវិជ្ជាដល់នគរនោះ។ ចៅសិទ្ធិសួសិ៍ដឹងមុនថា ទៅថ្ងៃមុខនឹងមានគ្រោះដល់ខ្លួន ត្បិតឮគេថា មន្តវិជ្ជានៃរោមវិស័យគេពុំអនុញ្ញាតឲ្យផ្សព្វផ្សាយទៅក្រៅនគរនោះឡើយ។ ដូច្នេះក៏ផ្តាំទៅកូនថា ឲ្យឧស្សាហ៍ចេញដើរទៅព្រៃ ក្រែងលោប្រទះឃើញខ្មោចឪពុក។ ប្រសិនបើឃើញឪពុកស្លាប់កំបុតកឥតក្បាល កូននោះត្រូវកាត់ក្បាលអ្វីមួយដែលប្រទះឃើញមកដល់ទីនោះមុនគេ ដើម្បីយកមកតភ្ជាប់នឹងខ្លួន។ ផ្តាំផ្ញើសព្វគ្រប់ហើយ ក៏ធ្វើដំណើរចេញទៅរោមវិស័យ។ ទៅដល់កាលណាក៏បានប្រទះនឹងគ្រូធំដូចចិត្តប៉ងពីនាយមកមែន ទើបឱនលំទោនដាក់ខ្លួនសូមរៀនវិជ្ជាពីលោកគ្រូនោះ។ តែគ្រូនោះដាក់លក្ខខណ្ឌ ជាដាច់ខាតថា បើរៀនចេះចប់កាលណាមិនត្រូវត្រឡប់ទៅនគរកំណើតវិញឡើយ បើពុំនោះនឹងត្រូវអស់ជីវិត។ ពេលនោះចៅសិទ្ធិសួស្តិ៍ដឹងច្បាស់ថាជីវិតខ្លួននឹងមានគ្រោះថ្នាក់នៅថ្ងៃមុខ តែដោយសារការចង់ចេះមន្តអាគមនោះធំធេងខ្លាំង ក៏សុខចិត្តស្បថស្បែជាមួយគ្រូថានឹងមិនវិលត្រឡប់មកនគរកំណើតវិញទេ ទោះបីជាក្នុងចិត្តដឹងថាខ្លួននឹងមកវិញក៏ដោយ។

ក្នុងរយៈពេលរៀនច្រើនឆ្នាំនោះ ចៅសិទ្ធិសួស្តិ៍តែងកត់ត្រាមន្តអាគមនានា ហើយយកគម្ពីរសាស្ត្រានោះទំពារលេបចូលក្នុងពោះ ព្រមទាំងសាក់ជាយន្ត្រនៅលើខ្លួនទៀតផង។ លុះដល់រៀនចប់ចំណេះសព្វសារពើហើយក៏លួចរត់ត្រឡប់មកនគរដើមវិញ។ មិនយូរប៉ុន្មានគ្រូក៏ដឹង ទើបបញ្ជូនហឹបយន្តមួយហោះមកកាត់ក្បាលសិស្សពុំគោរពសម្បថនេះ។ ហឹបយន្តមកទាន់សិទ្ធិសួស្តិ៍នៅកណ្តាលព្រៃក៏កាត់ក្បាលយកទៅរោមវិស័យវិញដូច្នោះមែន។ រីឯចៅសិទ្ធិសោមជាកូននោះតែងតែដើរមកព្រៃជារឿយ ៗតាមបណ្តាំឪពុក។ ថ្ងៃមួយក៏ប្រទះឃើញសាកសពឪពុកមានតែខ្លួនឥតក្បាល ក៏រង់ចាំអ្វីមួយដែលនឹងមកទីនោះ ដើម្បីកាត់ក្បាល យកមកត។ បន្តិចមកមានដំរីមួយដើរឆ្លងកាត់មកជិត ក៏កាត់ក្បាលដំរីនោះយកទៅភ្ជាប់នឹងដងខ្លួនឪពុក។ ចៅសិទ្ធិសួស្តិ៍ក៏មានជីវិតរស់ឡើងវិញ ហើយស្រែកបន្លឺសម្លេងឡើង។ សម្លេងនោះឮសូរ “ឱម” ពោលគឺពាក្យដែលអំណើះតទៅគេប្រើសម្រាប់ផ្តើមមន្តអាគមផ្សេងៗ។ អំពីនោះមកអាគមដែលមនុស្សក្បាលដំរីនេះរៀនពីនគរក្រៅមកក៏ផ្សព្វផ្សាយទៅឲ្យគេឯងដឹងឮក្នុងនគរនោះ។

រឿងនិទានដែលសង្ខេបមកនេះអាចយកទៅសិក្សាបានវែងឆ្ងាយណាស់ ហើយច្បាស់ជាមិនមែនខ្មែរបង្កើតមកទាំងស្រុងទេ គឺច្បាស់ជាទាក់ទងនឹងជំនឿដែលមានពីឥណ្ឌាមកដែរ។ ឧទាហរណ៍ ពាក្យថា “រោម” (អ្នកខ្លះថា “រោមនី”) ជាឈ្មោះជនជាតិដែលមានភាសា “ឥណ្ឌូ-អឺរុប” ហើយដែលចាកចេញពីតំបន់ខាងជើងនៃប្រទេសឥណ្ឌាទៅខាងអឺរុបកាល ពីស.វ.ទី១៧។ សព្វថ្ងៃក្រុមកុលសម្ព័ន្ធផ្សេងៗនោះនៅរាយប៉ាយតាមប្រទេសនានា ដូចជារូម៉ានី, បែលហ្សិក, អេស្ប៉ាញជាដើម។ មកទល់នឹងចុងស.វ.ទី១៩គេច្រើនធ្វើបាបអ្នកទាំងនេះណាស់ ដោយគេជឿថាជាអ្នកធ្វើបាបគេឯងដោយមន្តអាគម។ តែចំពោះសង្គមខ្មែរ នាងខ្ញុំសូមទាញយកខ្លឹមសារយ៉ាងខ្លីថាដូច្នេះ៖ មន្តវិជ្ជាជ្រៅៗទាំងអម្បាលម៉ានសុទ្ធសឹងនាំចូលមកពីក្រៅ។ ឯការនាំចូលនោះ គឺកើតឡើងដោយមនុស្សម្នាក់ ដែលសុខចិត្តធ្វើពលិកម្មជីវិត ដោយដឹងខ្លួនជាមុន។